Postulowane kierunki reformy Funduszu Kościelnego – konferencja o przyszłości finansowania Kościoła

Ordo Iuris

· W siedzibie Sekretariatu Konferencji Episkopatu Polski 13 lutego miała miejsce konferencja pt. „Co dalej z Funduszem Kościelnym? Funkcjonowanie systemu opartego na dobrowolnym odpisie podatkowym na Kościoły i inne związki wyznaniowe w wybranych krajach”.

· Eksperci omawiali m.in., czym dobrowolny odpis podatkowy różni się od podatku kościelnego oraz przedstawiali, jak funkcjonują takie dobrowolne odpisy na wspólnoty religijne w Hiszpanii, we Włoszech i na Węgrzech.

· W wydarzeniu wziął udział Łukasz Bernaciński – Członek Zarządu Ordo Iuris, doktorant Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego oraz ks. prof. Piotr Stanisz – Członek Rady Naukowej Instytutu.

Jako pierwszy głos zabrał bp Artur Miziński – Sekretarz Konferencji Episkopatu Polski, który wskazał m.in. na historyczne okoliczności powstania Funduszu Kościelnego. Zadeklarował też otwartość Kościoła na rozmowy z rządem w sprawie reformy Funduszu oraz podkreślił, że prezentowane przez ekspertów opinie nie mają charakteru oficjalnego stanowiska Kościoła w tej kwestii.

Łukasz Bernaciński zwrócił uwagę, że często odpis podatkowy (asygnata podatkowa) bywa mylony z podatkiem kościelnym, który funkcjonuje w Niemczech. Podatek kościelny na dany związek wyznaniowy pobierany jest obowiązkowo od każdego wiernego. Tymczasem odpis podatkowy ma charakter dobrowolny i może być przekazany na dowolny związek wyznaniowy – niekoniecznie na ten, do którego dany podatnik należy. Prawnik zaznaczył, że model niemiecki zwiększa obciążenia fiskalne dla podatników, w przeciwieństwie do odpisu podatkowego, który jest tylko deklaracją, że część należnego podatku obywatel chce przekazać na wybrany związek wyznaniowy. Ponadto system niemiecki jest sprzeczny z art. 53 ust. 7 Konstytucji RP, przez co nie może zostać w Polsce wprowadzony. Ekspert omówił następnie szczegółowo systemy asygnaty podatkowej istniejące w Hiszpanii i na Węgrzech.

Następnie ks. prof. Piotr Stanisz, z Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz Członek Rady Naukowej Instytutu Ordo Iuris wskazał, że we Włoszech kwestia asygnaty podatkowej została uregulowana w 1985 r. Obecnie podstawą systemu włoskiego, zwanego zwyczajowo „otto per mille”, jest możliwość przekazania 0,8 proc. podatku dochodowego od osób fizycznych. W ramach owego modelu z góry określoną kwotę dzieli się pomiędzy Kościoły i inne związki wyznaniowe zgodnie z wolą podatnika. Istnieje również możliwość odliczenia od dochodu podatku od darowizn przekazanych na rzecz Centralnego Instytutu do spraw Utrzymania Duchowieństwa, który Konferencja Episkopatu Włoch powołała w 1985 r. Jednocześnie ks. prof. Stanisz wskazał, że najwłaściwszą opcją dla Polski byłoby znalezienie oryginalnej drogi, która uwzględniłaby konkretne, polskie uwarunkowania prawne, w tym m.in. konstrukcję polskiego systemu podatkowego, posiadającego specyficzne cechy w porównaniu z innymi państwami, a jednocześnie, która wykorzystałaby już wprowadzone z powodzeniem w innych krajach rozwiązania, głównie we Włoszech.

Doktor Marcin Burzec z WPPKiA KUL przedstawił zaś statystyki wykorzystania odpisu podatkowego na Organizacje Pożytku Publicznego oraz zreferował możliwe koncepcje wprowadzenia do polskiego porządku prawnego odpisu podatkowego na kościoły i inne związki wyznaniowe.

Po części pierwszej nastąpiła część dyskusyjna, w której eksperci wskazywali na wariant asygnaty podatkowej, który najlepiej sprawdziłby się w Polsce.

Ksiądz prof. Stanisz opowiedział się za zmodyfikowanym modelem włoskim, uzupełnionym o możliwość zadecydowania o podziale środków także przez osoby niezobowiązane do płacenia podatku dochodowego od osób fizycznych. Ekspert uzasadnił, że potrzebna jest oryginalna koncepcja, która uwzględniłaby specyficzne uwarunkowania polskie, w tym m.in. konstrukcję systemu podatkowego, który ma swoje charakterystyczne cechy, w porównaniu z systemami obowiązującymi w z innych państwach. Powinien to być równocześnie system, który wykorzystuje już wprowadzone z powodzeniem w innych krajach (a głównie we Włoszech) rozwiązania.

W kontekście planowanej w Polsce zmiany modelu finansowania Kościoła, Łukasz Bernaciński podkreślił, że warto także rozważyć inny wariant, który opierałby się na spłacie przez państwo zobowiązań wobec Kościołów i związków wyznaniowych. Taką drogę wybrano w Czechach, gdzie państwo zdecydowało się na restytucję majątku kościelnego połączoną z wypłatą rekompensat. Rozwiązanie to dałoby Kościołowi pewne i duże środki do autonomicznego zarządzania. Ponadto prelegent prowokacyjnie wskazał na możliwości, jakie otwiera dynamiczny rozwój nowych technologii, w tym możliwość stworzenia systemu anonimowego przekazywania środków finansowych wspólnotom religijnym w oparciu o smart kontrakty zbudowane na blockchainie. Jeśli jednak poruszać się tylko w obrębie wariantów asygnaty podatkowej to, zdaniem prelegenta, powinno się opracować oryginalny polski model, dla którego model węgierski jest dobrym punktem wyjścia.

Konkludując, Łukasz Bernaciński podkreślił, że odpis podatkowy to nie jedyne godne rozważenia rozwiązanie, bowiem uzależnienie modelu finansowania Kościoła od polityki podatkowej państwa, tendencji podatkowych czy oczekiwań społecznych jest dużym ryzykiem, które cały czas będzie wiązało Kościół. Zaznaczył jednocześnie, że mogą np. pojawić się nowe koncepcje systemu podatkowego, w których ta związana z podatkiem dochodowym w ogóle zniknie.

Sekretarz Episkopatu Polski bp Artur Miziński nie opowiedział się jasno za żadnym rozwiązaniem oraz zadeklarował, że oczekuje na propozycję, która zostanie wysunięta przez stronę rządową.